ASENKRON MOTORLAR

Makinenin stratoruna yerleştirilen 3 fazlı veya çok fazlı sargıya uygulanan aynı faz sayısındaki alternatif akımın oluşturduğu bileşke Φm akısı zamana göre sabit maksimum değer ile hava aralığı çevresinde döner. Böylece rotorda bulunan sargıları çevreleyen bu akı rotor sargılarında Faraday Kanunu’na göre alternatif bir gerilim ve akım endükler. İletkenlerdeki bu akım hareket halinde bulunan alan dahilinde BIOT-SAVART kanununa göre bir kuvvet oluşturur, iletkenin bir ucuna etkiyen bu kuvvet diğer yönde aksi istikamette olacağı için rotor merkezine göre bir moment meydana getirir (aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi) ve rotor hareket eder. Rotorun erişmesi muhtemel en büyük hız;

Senkron devir sayısına eşit olur. Fakat makine bu hıza hiçbir zaman erişemez, zira bu hızda, döner alan hızı rotor iletkenlerinin hızına eşit olacağından (relatif hız sıfır olur), iletkenlerde gerilim ve akım, dolayısıyla döndürme momenti oluşamaz. Eğer makine bu hıza çıkartılmış olsa bile, dış kuvvet ortadan kalkınca makine ns’den daha küçük bir n değerine düşer. Bu hız ise makineye uygulanan fren momentine bağlıdır.

ROTOR ÇUBUKLARINDA MOMENT ENDÜKLENMESİ

KAYMA

Asenkron makinanın çalışma prensibinde bahsedilen rotorun dönme hızı ile döner alanın hızı arasındaki relatif ilişkiye kayma denir. Rotor hızının senkron hıza göre relatif olarak değiştiğini belirtir. “s” ile gösterilen kayma, genellikle 0 ile 1 arasındadır. Bu bağıl ifade çoğu kez yüzde oılarak verilir. Kayma aşağıdaki gibi tanımlanır.

Dikkat edilirse s kayması, ns ve n’nin değerlerine bağlı olarak değişmektedir. Buradan kaymanın farklı değer aralıklarında makinanın farklı işletme koşullarında çalışacağı ortaya çıkar.

Generatör Çalışma

Döner alanın hızının yönüne ait işaret pozitif ve referans olarak alındığı takdirde, rotorun dönüş hızı, ns senkron hızının üzerine çıktığı taktirde, kayma negatif değer alır. Makine ns’in üzerine kendi kendine çıkamayacağına göre bir dış tahrik makinası ile çıkartılmalıdır. Böylece n devir sayısına bir limit koyulamayacağı için kayma,

arasında değişecektir.

Bu şartlar altında makinede endüklenen gerilim şebeke geriliminden büyük olacağı için akım 180° yön değiştirerek şebekeye doğru akacaktır.

Motor Çalışma

Bu çalışma durumunda, elektrik enerjisi mekanik enerjiye dönüştürülmektedir. Makinada döner alan ve rotor hızı aynı yöndedirler. Haliyle üretilen gerilim şebeke geriliminden ufaktır. Makine mekanik enerji üretmek ve muhtelif kayıplarını karşılamak için şebekeden enerji çekmektedir. Motor çalışma motor devir sayısının sıfır olması haline kadar sürer.

Transformatör Çalışma

Kaymanın bire eşit olduğu zamandur.Yani rotor dumaktadır.Statorda meydana gelen alani aynen trafoda olduğu gibi rotor sargılarında bir gerilim üretir. Ancak rotora uygulanan firen momenti, oluşan döndürme momentinden büyükse rotor dönemez ve trafo gibi çalışır. s=1 olur.

Fren Çalışma

Çalışmakta olan bir makinada döner alan yönünün iki fazın yeri değiştirilerek aksedilmesiyle ns -> -ns  olur. Bu durumda bir yönde dönmeye devam eden makinanın aksi yönde dönmeye zorlanması söz konusu olmaktadır. Böylece makinaya döndüğü yönün aksine fren momenti uygulanmış olur. Bu nedenle bu çalışma usûlüne fren çalışma denir. Makinanın kayması pozitif olur ve 1’in üzerine çıkar.

Aksi yönde döndürülmeye gayret edilen makine süratle yavaşlar ve devir sayısı (n=0) olur. Buna müteakiben makine aksettirilen döner alan yönünde dönmeye başlar. Eğer makinenin aksi istikamette dönmesi istenmiyorsa, şebeke anahtarı açılarak makine enerjisiz bırakılır.